INSTALACJA MALARSKA „POWIDOKI”, 2020. | komentarz autorski | PAWEŁ DUTKIEWICZ

INSTALACJA MALARSKA „POWIDOKI”, 2020.
 

komentarz autorski
PAWEŁ DUTKIEWICZ
 

Obrazy abstrakcyjne, które maluję, nie są przeciwieństwem realizmu. Wręcz przeciwnie. Posługując się jedynie gamą barwną, staram się docierać do istoty zjawisk znacznie głębiej, niż gdybym używał motywów zaczerpniętych bezpośrednio z zewnętrznego świata.
Dla abstrakcji charakterystyczne są prawa w budowaniu kompozycji, gamy barwnej, ale nie są to prawa inne niż w dobrym malarstwie figuratywnym. Niektórzy teoretycy lub artyści-teoretycy, próbują zaszufladkować malarstwo abstrakcyjne do pewnych sztywnych zasad, np. geometryczna abstrakcja, oparta na zasadach matematycznych itp., ale są to jedynie sztuczne, pozorowane zabiegi. Malarstwo nie daje się zaszufladkować. Malarz, oprócz dobrego gustu, wrażliwości i wyczucia koloru, potrzebuje jedynie „lekkiej głowy”, czystych pędzli i panowania nad warsztatem.

Instalacja „Powidoki” znajduje się wewnątrz nowoczesnej bryły budynku uniwersyteckiego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Dla mnie jako autora, przyjemne jest odczucie sąsiedztwa grona ludzi zaangażowanych głęboko w analizę prawa w jego wielu aspektach i dążenie do prawdy. Ludzi zaangażowanych w „doktrynalne poszukiwanie sprawiedliwego rozstrzygnięcia, poprzedzonego rozsądną interpretacją stosowanych norm prawnych”. Obrazy te wkomponowane są w przestrzenne wnętrze budynku WPiA UŚ, oświetlone naturalnym światłem wpadającym przez oszkloną ścianę. Stały się jakby częścią składową (tj. pojęciem skądinąd prawnikom dobrze znanym) przestrzeni tego wnętrza. 

Pragnienie szukania prawdy i piękna, zobrazowanie tych wartości poprzez dzieło sztuki jest wszak czymś fundamentalnym dla naszej kultury w antyku, w sztuce odrodzenia, a także we wspaniałym rozkwicie malarstwa w XIX wieku. Nawet pierwsza europejska awangarda z początków XX wieku, szokując, odkrywając nową estetykę, robiła to na jakimś fundamencie wartości, z których wyrośli artyści, i które ich ukształtowały. Zbuntowani przeciwko sztywnemu akademizmowi, kanonom piękna i ograniczeniom postrzegania świata, znajdowali prawdę o malarstwie. Tworzyli dzieła o wysokiej jakości, więc i rozwój sztuki szedł do przodu, jako sensowna kontynuacja poprzednich epok. 

Dopiero w ostatnich dziesięcioleciach, razem z eksplozją sztuki nowoczesnej, zaczęli pojawiać się ideologiczni prowokatorzy, wykorzystujący zjawiska sztuki do innych celów. Zaczęto testować na ile społeczeństwo pozwoli im, jak daleko mogą się posunąć, jak dużo dewiacji
wprowadzać mogą w ten święty dotąd obszar, nazywany sztuką, kulturą europejską. Wiele osób wrażliwych na sztukę zastanawia się, kiedy ten proces degradacji zakończy się, chociażby z powodu przemęczenia nadmiarem nonsensu, absurdu. 

Jak dotąd nic takiego się nie stało, a środowiska opiniotwórcze, wygodnie rozsadzone na swoich stanowiskach, medialnych kreatorów światopoglądu, często nawet wspierają te tendencje. Nastała moda na rodzaj designu artystycznego, wymyślanie dziwności, szokowanie efektami, zaskakiwania widza, czyli na to wszystko co znamy z mass mediów, reklam i mediów społecznościowych. 

Oczyszczenie mentalne w obszarach czystej sztuki musi się kiedyś dokonać. Inaczej kultura zachodu będzie tylko muzealnym reliktem przeszłości, a nawet jako relikt może stać się niepoprawna politycznie i przeszkadzać inaczej myślącym przyjezdnym o nieeuropejskich
korzeniach oraz rozmaitym tutejszym wariatuńciom. Dzieje się to zresztą już teraz, na naszych oczach. 

Niezależnie od tego co zrobią kuratorzy sztuki, prawnicy, władza, a także sami twórcy, dla budowania wizerunku artystycznego naszych czasów, jest to właściwie bez znaczenia dla malarza, gdy w swojej pracowni stoi przed nowo zaczętym płótnem, wyciska farby na paletę i rozpoczyna w swojej wyobraźni proces tworzenia.

Malarz może poprzez kolory wyrazić wartości duchowe i prawa sztuki, które tak wysoko wynosimy jako zachodnia kultura, i które wynosiły nas na przestrzeni wieków.

Posługiwanie się kolorem może być bardzo precyzyjnym narzędziem. Czasami myślę, że istnieje analogia do używania klasycznego instrumentu muzycznego, np. tak skomplikowanego do opanowania jak organy, czy fortepian. Posługiwanie się kolorem, tzn. gamą barwną, może być tak precyzyjne w treści, jak wygłaszanie manifestu lub traktatu naukowego w zakresie nauk prawnych. Treść obrazu przenoszona przez barwę może być radykalna i bezkompromisowa, zarówno przy użyciu barw delikatnych i spokojnych jak i w przypadku intensywnych i kontrastowych. Zawsze jednak musi być odkryta, znaleziona jako zestawienia barwne. Jeśli się to uda, wówczas istnieje jako gra barwna i staje się zjawiskiem artystycznie magicznym. Może być poważna, albo z poczuciem humoru. A nawet może wyrazić klimat duchowy miejsca i czasu w jakim żyjemy lub przenieść nas w czasie do innego okresu historii. 

Dobry obraz jest ponadczasowy, poprzez swoją jakość malarską i treść, niezależną od mód i zewnętrznych uwarunkowań.
Odnosząc to do prawa można postawić pytanie, czy dobra, rozsądna interpretacja prawa, prowadząca do dobrego, słusznego ozstrzygnięcia jest ponadczasowa (tak jak dobry obraz)? I czy jest tak niezależnie od kierunków przyjmowanych w orzecznictwie i kontekstów, w których
przychodzi sądom orzekać (tak jak w odniesieniu do dobrego obrazu, który jest ponadczasowy niezależnie od mód i zewnętrznych uwarunkowań)? 


Paweł Dutkiewicz


„Zrealizowano w ramach programu stypendialnego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci”